HOME

Het Vierhouterbos, vlakbij het Veluwse dorp Vierhouten tussen Elspeet en Nunspeet, is een zogenaamd “malebos”. Deze naam is afkomstig van de maalmannen. In vroegere tijden werden gronden, dus ook bossen, gemeenschappelijk gebruikt en waren geen particulier eigendom. Men had “aandelen” in een stuk grond of bos. Deze “aandeelhouders” ofwel gezamenlijke eigenaren werden maalmannen genoemd. Zij waren verenigd in het maalschap en hadden medezeggenschap. Een maalman had het recht om een bepaald stuk grond te gebruiken. Het Vierhouterbos maakte ook deel uit van een maalschap. De maalmannen mochten hout oogsten uit het bos. Daarbij werden de beste stammen geselecteerd en uit het bos gehaald, waarna de dunne, kromme bomen bleven staan. Hieraan dankt het Vierhouterbos zijn bijzondere vorm. Aan het einde van de negentiende en begin van de twintigste eeuw verdwijnen de laatste maalschappen. De gezamenlijke gronden worden verkocht aan één eigenaar of aan één terreinbeheerder. Sinds 1988 is Staatsbosbeheer de beheerder van het Vierhouterbos.

Om kwart over negen op deze zonnige zaterdagochtend parkeer ik mijn auto op het kleine bosparkeerplaatsje aan de Gortelseweg. Net voor het wildrooster rechtsaf, zoals keurig vermeld in de routebeschrijving vooraf. Niet iedereen heeft deze informatie tot zich genomen, maar uiteindelijk komt een ieder op de aangegeven plek terecht. Ik ben als eerste dus ik kan in alle rust mijn spullen op orde maken en mijn regenbroek aantrekken. De broek niet omdat het regent, want inmiddels komt de zon al door de bomen en dit resulteert in schitterende zonneharpen, maar omdat ik naar alle waarschijnlijkheid plat op de grond ga liggen om te fotograferen. De afgelopen dagen heeft het flink geregend, de bodem van het bos zal nat zijn. Eén voor één druppelen de deelnemers aan deze paddenstoelenexcursie van het VNF Nijkerk binnen. Als excursieleider Rob, hij heeft samen met Wilco de voorverkenning gedaan, in zijn welkomstwoord meldt dat het geen flamboyant paddenstoelenjaar is maar dat we hier in het bos toch de nodige soorten kunnen “scoren” trekken we met het gemêleerde gezelschap het bos in. Het zoeken naar paddenstoelen in alle soorten en maten is begonnen.

Ondanks dat het volgens de experts geen goed paddenstoelenjaar is, zijner verschillende soorten om te fotograferen. We vinden onder andere de porseleinzwam, de grote stinkzwam, de aardster, een wieltje en diverse soorten mycena’s en zwavelkopjes. Mijn aandacht wordt getrokken door een gele knolamaniet. Ik ben een leek op het gebied van paddenstoelen en laat mij vertellen dat de gele knolamaniet een algemene paddenstoelensoort in Nederland is. Deze soort wordt gemakkelijk verward met de zeer giftige groene knolamaniet. De gele knolamaniet gedijt goed in gemengde loofbossen, vooral met eiken en beuken. Ik draai wat om de paddenstoel heen voor een mooie compositie, ga plat op de grond liggen en maak de foto. De aangetrokken regenbroek blijkt geen overbodige luxe te zijn.
Als ik met veel gezucht en gesteun weer in de benen kom, trek ik verder het oudere gedeelte van het bos in. In dit gedeelte van het Vierhouterbos hebben veel eiken en beuken van vroeger plaats gemaakt voor naaldbomen. De sneller groeiende naaldbomen waren bestemd voor de houtindustrie, die ook elders op de Veluwe veel mensen werk verschafte. Bovendien hielden de naaldbomen zandverstuivingen tegen. Het beheer is tegenwoordig echter minder gericht op de houtindustrie maar meer op de ontwikkeling van een natuurlijker bos en biodiversiteit. Er wordt selectiever gekapt en vaak laat men de natuur gewoon haar gang gaan. Op die manier ontstaat een gevarieerd bos. Vanwege de aanwezigheid van oude beuken en eiken hakhout zijn er in het Vierhouterbos veel zeldzame diersoorten: onder andere dassen en vliegende herten. Ook treft men hier veel wild aan, zoals edelherten en zwijnen. Wie oplet, ziet de wroetsporen van zwijnen langs de paden en in de bossen liggen hun zoelplaatsen. Dat zijn de poelen waarin ze hun modderbaden nemen.

Na enkele honderden meters verder het bos te zijn ingetrokken, uiteraard keurig op de daarvoor bestemde wandelpaden, komen we weer langs diverse soorten paddenstoelen. Ik noteer panteramaniet, parelstuifzwam en gewone zwavelkop. Verder nog diverse soorten boleten en aardappelbovisten. Inmiddels lig ik gecamoufleerd tussen bladeren in herfsttinten bij een braakrussula. De braakrussula is een van de vele roodkleurige russula’s en komt vooral voor in naaldbossen. Men onderscheidt de grootsporige en de kleinsporige russula. Welke van beide soorten ik gefotografeerd heb is alleen door middel van microscopische controle met zekerheid te zeggen. Ik ga het dus nooit weten.
Als afgesproken verzamelen we ons rond het middaguur weer op de parkeerplaats bij de ingang van het bos. Samen met mijn excursie deelnemers concluderen we rondom de picknicktafel op de parkeerplaats dat er toch nog behoorlijke aantallen en verscheidenheid aan paddenstoelen in het bos aanwezig zijn.
De regen van de voorbije dagen heeft daar zeker een steentje aan bijgedragen. Al met al een zeer geslaagde en gezellige excursie. Prima vooronderzoek, goed gezelschap, gezellige sfeer en een onovertroffen eigen gebakken cake van Marja na afloop bij de koffie. Zeker voor herhaling vatbaar.

Geschreven door Anton de Koning